Veerkracht

Al jaren verzamel ik veren. Prachtig vind ik ze. Zo zwart als die van de kraai of zo klein, wit en donzig van een onbekende passant. Zo groot en blauwgrijs van de Antwerpse duif of stevig en wit van een Schotse brutale meeuw. Iedere veer voelt kwetsbaar en krachtig tegelijk. Veren zijn voor mij een symbool voor menselijke veerkracht. Een onderwerp wat in mijn therapiepraktijk regelmatig wordt besproken en innerlijk wordt verkend. Wat is voor mij veerkracht?

Een greep uit diverse bronnen tonen een verscheidenheid aan definities en opvattingen. Zo wordt het beschreven als het proces van goed aanpassen aan bijvoorbeeld tegenslag, trauma, tragedie of bedreigingen. Het stelt een iemand in staat om te gaan met een crisissituatie en daarna terug te keren naar de emotionele status van voor de crisis. (Wikipedia, april 2024) Van Dale legt veerkracht uit als: 1) vermogen om de vorige stand weer in te nemen, nadat iets ingedrukt, uitgerekt enz. is geweest 2) soepelheid, lenigheid 3) kracht van lichaam en geest om zich snel te herstellen. De Psycholoog (2021) duidt het als: “1) een persoonlijke eigenschap; 2) de positieve uitkomst van een adaptatieproces; 3) een (combinatie van) hulpbron(nen); en 4) een dynamisch proces (Fisher, Ragsdale & Fisher, 2019; Infurna & Luthar, 2018; Masten, 2014).” Al deze aspecten zijn volgens dit artikel tot op heden onderwerp van onderzoek en discussie. Veerkracht wordt dus ervaren. Tegelijk is wat het precies is en hoe het te behouden in beweging.

Tegenstellingen

Versterking van veerkracht is volgens o.a. de arts Gabor Maté (2024) één van de essentiële stappen in het versterken van de psychische gezondheid. Het maakt dat iemand uiteindelijk op een meer ontspannen en flexibele manier kan omgaan met stressvolle ervaringen. Een inspirerend voorbeeld vind ik psychiater en Auschwitz-gevangene Viktor Frankl die in zijn boek ‘Man’s search for meaning’ vertelt wat hij heeft geleerd van zijn oorlogservaringen. Een bekende uitspraak van hem is dat als je de situatie niet kunt veranderen je wordt uitgedaagd jezelf te veranderen. Dat vraagt het aanboren van veerkracht in jezelf.

Cliënten die lijden onder wat hen is overkomen ervaren deze kracht vaak niet. Zij voelen zich eerder lusteloos, somber, gespannen of hebben geen plezier meer. Hun veerkracht is daaronder bedolven en het doel is om die weer bewust te maken en te versterken. Bewustwording en inzicht zijn noodzakelijke stappen in het proces om de eigen veerkrachtigheid opnieuw te veroveren en innerlijk te verankeren. Dan gaat het bijvoorbeeld over bewustwording van de eigen soms tegenstrijdige gevoelens, het doorvoelen van pijnlijke situaties die de eigen veerkracht hebben ondermijnd en het doorleven van wat de persoon toen eigenlijk had willen doen. Beleving en verwerking zijn belangrijke stappen naar acceptatie en integratie. (Rump, 2018). Het stelt het individu in staat om te leven met de wet van de tegengesteldheid (Jacobi, 2010), een belangrijk Jungiaans principe. Het leven is niet óf-óf maar én-én. Dat kunnen we niet veranderen, maar wel hoe wij ons zelf daartoe verhouden.

Balans

Als een cliënt in mijn praktijk bezig is de veerkracht te versterken dan ervaar ik in het contact dat de cliënt steeds beter innerlijke spanningen kan verdragen en die benut om te voelen wat de werkelijke behoefte is en dat uit te spreken naar zichzelf en de ander. Ik ervaar onder ander meer expressie, levendigheid, gezonde ja-nee-balans, meer ‘mogen’ in plaats van ‘moeten’. Zij geven terug meer vrijheid te ervaren, dat ze ook wat te willen hebben en dat ze milder zijn naar zichzelf. Sommigen ervaren naast mentale kracht ook meer kracht in hun lichaam. Is dit alles het harde bewijs voor veerkracht? Ik kan het niet meten zoals de bloeddruk of de hartslag. Maar op het moment dat cliënten vanuit verbondenheid met zichzelf flexibel weten om te gaan met voor hen vervelende situaties en in die realiteit hun behoeften volgen, dan is dat voor mij genoeg. Ze tonen zich kwetsbaar en krachtig. Net zoals de veren in mijn verzameling.

Bronnen:

  • Wikipedia, april 2024
  • Van Dale, 2024
  • tijdschriftdepsycholoog.nl/wetenschap/psychologische-veerkracht/
  • Psychologie, mei 2024
  • Frankl, Viktor Emil (2006), Man’s search for meaning. Massachusetts: Beacon Press
  • Rump, H.A.J. (2018) Geesteswetenschap en Analytische Therapie. Nijmegen: Jungiaans Instituut
  • Jacobi, Jolande (2010), De psychologie van Jung. Rotterdam: Lemniscaat